ماهی فایتر Siamese fighting fish/betta- Betta splendens
نام علمی : Betta Splendens
نام معمولی ( عمومی ) : فایتر، Betta ،Betta Fish, , Fighter, Siamese Fighting Fish
خانواده : Osphronemidae
نوع گونه : ماهی لابیرنت (Labyrinth Fish)
منشاء ( زادگاه ) : غرب و جنوب آسیا ،مالزی و تایلند
پراکنش : هند ،سنگاپور،تایلند،ویتنام و خصوصا شبه جزیره مالاکا
زیستگاه طبیعی : مناطق باتلاقی ،آبهای ساکن ، شامل مزارع برنج و کانالها در تایلند
اندازه بالغین : 7 تا 8 سانتیمتر
خلق و خو و رفتار اجتماعی ( سازگاری ) : صلح جو، در صورتی که به تنهایی نگهداشته شوند(ماهی های نر را نمیتوان با هم نگهداشت). ماهیانی با اندازه باله مشابه گزینه مناسبی هستند ، البته میتواند نسبت به ماهیان دیگری که باله بلندی دارند ، نظیر آنجل و گوپی نیز مهاجم باشد . نسبت به ماهیان فایتر ماده صلح جو است.
با ماهیانی که باله ماهیان دیگر (ماهیان باله بلند) را مورد تهاجم قرار میدهند نباید نگهداری شوند
طول عمر : 2 تا 3 سال(ممکن است عمرش به 4 سال هم برسد)
محل زیستی در تانک : سطح بالایی تانک
حداقل اندازه تانک ( آکواریوم ) : 10 لیتر ولی 20 لیتر به بالا بهترین است .
تغذیه : اصولا گوشتخوار بوده ولی همه چیز میخورد ،غذای زنده را ترجیح میدهد ولی غذای پولکی یا یخ زده و کرم خونی زنده و خشک شده و غذاهای مشابه را هم میخورد.
ماهیان بالغ را روزی دو بار، با غذاهای حبه ای یا پولکی و در صورت امکان با کرمهای ریز و لارو پشه تغذیه کنید.
تولید مثل : تخم گذار ،سازنده لانه حبابی
از آنجائیکه ماهی نر در صورتیکه ماهی ماده در زمان درستی بهش معرفی نشود با آن میجنگد میتواند تکثیرش تا حدی مشکل باشد .
تعیین جنسیت : باله نرها بسیار بلندتر از ماده هاست و نرها بسیار رنگی تر از ماده ها هستند.از طرفی ماهیان نر با یکدیگر میجنگند. لوله تخم در ماهیان ماده به چشم می آید.
تولید مثل فایتر در صورتی که آب ساکن باشد آسان است. از آنجائیکه آنها لانه حبابی میسازند، آب باید جریان آرامی داشته باشد.
ماهیان نر از تخمها و لاروها محافظت میکنند.
سطح مراقبت ( نگهداری ) : آسان
انتخابی عالی برای کسانی که نگهداری ماهیان آب شیرین را شروع کرده اند و میتواند برایشان مثل یک گلدفیش مقاوم باشد.
ph ( اسیدیته ) : 6.8 تا 7.4( آستانه تحمل 6 تا 8) ولی آب سبک را ترجیح میده.
سختی آب : 5 تا 20 dgh (سبک تا سخت ، حد تحمل 2 تا 25)
حرارت مطلوب : 23 تا 30 درجه سانتیگراد
پرورش و نگهداری :
همانطور که پیش تر اشاره کردم ماهیان نر این گونه را می توان با توجه به رنگ های دل ربا و درخشان و باله های بلند از ماده ها که بدرنگ ( معمولا کرم و خاکستری ) و کوتاه باله هستند تمیز داد . همچنین مجرای تخم ریزی یا Oviposter که مانند لوله ای بیرون می زند , در فصل تخم ریزی فقط در ماهی های ماده و به صورت برآمدگی سفید و کوچک دیده می شود . این برآمدگی در بین باله شکمی و مخرجی جای دارد . گزارش شده که در جلو باله مخرجی ماهیان ماده ، دانه های سفیدی وجود دارد که شبیه تخم است . سن بلوغ ماهی جنگجوی سیامی کمتر از یک سال و احتمالا 4 تا 6 ماهگی است و کم ترین زمان دو برابر شدن جمعیت این ماهی 15 ماه است . البته این اعداد به دما و شرایط زیستی وابسته اند .
تکثیر این ماهی در آبی نسبتا اسیدی و سبک رستگارتر است . بهتر است که آکوآریم سر پوشیده و دمای آن 25 درجه سانتی گراد باشد . نکته مهم در تکثیر ماهی فایتر _ و بیشتر گورامی ها _ کاهش ارتفاع آب آبزی دان به حدود 20 سانتی متر است . در زمان بلوغ و آمادگی تولید مثل , ماهی نر اقدام به ساختن لانه ای از حباب هوا می کند و این آغاز رفتار لانه سازی مشخص کننده زمان مناسب اضافه کردن ماهی ماده به آکوآریوم است . بهتر است که آبزی دان این ماهیان حاوی گیاهان شناور و گیاهان پهن برگ آبی باشد . همچنین آب کهنه یا آبی که با محلول آکوآ سیف شرکت تترا مخلوط شده است برای ماهیان بهتر است . وسعت لانه حبابی ماهی B . splendens حدود 10 سانتی متر مربع است . اگر نر بالغ شروع به لانه سازی نکرد می توان با افزایش جزئی دما و جایگزینی مقداری از آب آبزی دان , وی را وادار به لانه سازی نمود . پس از این مرحله نوبت به اضافه کردن ماهی ماده به آبزی دان می رسد .
سپس رقص آئینی و جفت گیری ماهیان انجام شده و تخم ریزی صورت می گیرد . در این زمان باید ماهی ماده را حتما از آکوآریوم خارج نمود تا مورد جفای ماهی نر قرار نگیرد .
هماوری ماهی فایتر از 100 عدد تا 700 عدد تخم متفاوت است . ولی می توان عدد 390 تخم را به عنوان هماوری متوسط این ماهی گزارش نمود . در دمای 27 تا 30 درجه سانتی گراد انکوباسیون تخم ها 36 تا 24 ساعت به درازا می کشد . همچنین 2 روز باید بگذرد تا نوزادان ماهی فایتر شروع به شنای آزاد کنند . ماهی فایتر ماده در یک سال چند بار تخم ریزی کرده و بنا بر گزارش اکسلرود این ماهی را می توان پس از بالغ شدن ، هر ماه وادار به تخم ریزی نمود . معمولا یک هفته اول پس از شنای آزاد , از نوزادان ماهی فایتر با نم رویان (اینفوزوئر ) و از آن به بعد ـ یعنی حدودا از روز دهم تولد ـ با ناپلیوس گوشواره آبی پذیرایی می شود . با این رژیم طول ماهیان در یک ماهگی به 5/1 سانتی متر می رسد . نکته بسیار مهم در مورد ماهی جنگجوی سیامی این است که باید ماهیان نر را پیش از سه ماهگی از هم جدا کرده و هر کدام را در ظرف جداگانه ای پرورش داد زیرا در غیر این صورت شروع به جنگ کرده و هیچکدامشان زنده و سالم نمی ماند . در سه ماهگی که ماهی حدودا سه سانتی متر طول دارد ، نرهای جوان را می توان از باله مخرجی بلندشان شناخت . در مورد مراقبت والدینی در این ماهی گزارش شده که ماهی فایتر نوزادانش را نمی شناسد و می شود به لانه حبابی و نوزادان تحت پاسداری اش نوزادان ماهی فایتر دیگری را اضافه نمود (همین رفتار در برخی پرندگان نیز وجود دارد ) . از دیگر سو اگر ماهی نر را نوزادانش جدا کرده و پس از چند روز وی را به مخزن حاوی فرزندانش باز گردانیم ، آنها را خواهد خورد .
تغذیه ماهی فایتر :
هرچند که ماهی فایتر هر نوع غذایی را می پذیرد و از مگس و دل گوسفند و آرتمیا تا کاهو و پولکی های گیاهی می توان به او داد ولی شاید یکی از بهترین غذاهای پیشنهادی برای این ماهی کرم خونی باشد زیرا در زیستگاه طبیعی نیز بخش زیادی از غذای ماهی را همین لارو حشرات تشکیل می دهد . در کنار شرکتهای گوناگونی که غذای ویژه برای ماهی فایتر درست می کنند ؛ شرکت آلمانی تترا اقدام به ساختن دو غذای اختصاصی برای ماهی فایتر کرده که تترا بتا (Tetra Betta) و بتا مین (BettaMin) نام دارند . خصوصیت این غذا ها این است که باعث زیبا و بهتر شدن رنگ ماهی فایتر و همچنین رشد سریع و بهتر باله های این ماهی میشوند . همچنین دارای مقدار پروتئین بالا بوده و فرمولاسیون آنها مانند غذایی است که ماهی بتا در محیط طبیعی برای خوردن انتخاب می کند . باید اضافه کنم که در فرمول غذایی غذای بتامین آرتمیا نیز وجود دارد .
تکثیر ماهی فایتر:
این ماهی زیبا و مقاوم خصلتها و ویژگیهای بعضا منحصر به فردی دارد که توجه دوستداران ماهیان زینتی را به خود جلب میکند. و طبعا هر نگهدارنده فایتری علاقمند است تا نه تنها بتواند بخوبی از آنها نگهداری کند بلکه بتواند آن را تکثیر کرده و نوزادان قشنگش را پرورش دهد. برای تکثیر این ماهی زیبا شاید بتوان مطالب زیر را دسته بندی و به عرض رساند.
1 – انتخاب ماهی مولد :
هر تکثیری نیاز به داشتن مولدین خوب دارد. مولدی که بدنی سالم از نظر خصوصیات فیزیکی داشته(نقص بدنی نداشته باشد )، رنگی براق و زیبا داشته باشد،از سلامت و شادابی کامل برخوردار باشد،درتانکی با ماهیان سالم قرار گرفته باشد،از نظر اندازه بدن ،جفتها با یکدیگر تناسب داشته باشند، پیر نباشد ، ترجیحا از جایی خریداری شود که تولید کننده اش به انتخاب و به گزینی نسل ماهیان خودش پرداخته باشد و ....
2 – تعداد ماهی لازم.
بهتر است برای شروع کار از 2 نر و 3 تا4 ماده استفاده شود.(احتمال آسیب دیدن ماهیان ماده در دوره تکثیر خصوصا برای افراد نو تجربه بیشتر بوده و ماهیان خریداری شده از بازار نسبت به ماهیان تولیدی خودمان از تلفات بیشتری برخوردارند.)
3 – عملیات بعد از خرید.
- میتوانیم ماده ها را به تانک اجتماعی انتقال داده (با حفظ اصول قرنطینه ماهیان تازه وارد) و نرها را در جایگاه انفرادی قرار دهیم یا نرها و ماده ها را در جایگاههای انفرادی نگهداریم.
- به ماهیان توجه لازم را کرده و اجازه میدهیم با شرایط پرورشی ما (دمای آب ،کیفیت فیزیکی و شیمیایی آب ،شرایط محیطی پرورش و ...)تطبیق یابند.
- بعد از گذشت 10 تا 15 روز میتوانیم شرایط تکثیر را آماده کنیم.
4 – آماده سازی جایگاه تکثیر.
ماهیان برای تخمریزی نیاز به جایگاهی مناسب دارند که علاوه بر فراهم آوردن شرایط فیزیکی و شیمیایی و محیطی لازم برای والدین ، باید برای تفریخ تخمهای گذاشته شده ( بدنیا آمدن بچه ها ) توسط والدین و سپری کردن دوران بسیار سخت و حساس نوزادی این ماهیان نیز مناسب باشد.شایدموارد زیر روشنگر این جایگاه باشد.
- جایگاه نباید زیاد بزرگ باشد . ظرفی به گنحایش 15 تا 20 لیتر میتواند به خوبی مورد استفاده قرار گیرد.بزرگی بیش از اندازه جایگاه سبب دور شدن زوجین ازهم و اختفا ماده و به طول کشیدن دوره تخمریزی میشود. بعلاوه انجام وظیفه پدرانه ماهی نر ( جمع آوری تخمها و لاروها ) را بسیار سخت میکند.
انتخاب جایگاه بزرگ برای این کار ، مرحله تغذیه نوزادان را با مشکل مواجه خواهدساخت.
- ارتفاع آب 15 تا 20سانتیمتر مناسب است. ارتفاع بیشتر سبب فشار بیشتر به ماهی نر برای جمع آوری تخمها شده و از آن مهمتر فشار زیاد آب (ارتفاع زیادتر آب) برای لاروهای تازه از تخم درآمده خوب نیست.
- جایگاه باید در جایی آرام و به دور از استرسهای بیرونی (تحریکات ناراحت کننده) قرارگیرد. ( شدت نور خیلی زیاد نباشد،دستکاری داخلی و بیرونی صورت نگیرد ،از حرکات تند وپرصدا در اطراف جایگاه پرهیز شود و ...)
- جایگاه میتواند کاملا ساده و بدون پوشش گیاهی باشد یا در آن از گیاهان شناور در سطح و طبقات آب استفاده کرد. این گیاهان به ماهی کمک میکند تاحبابهای لانه اش را بهتر محصور کرده و احساس راحتی بیشتری بکند.این جانب شخصا تانکی خالی از هر گونه افزودنی را ترجیح میدهم .بودن گیاه علاوه بر مزایایی که داردمیتواند سبب به تاخیر افتادن دوره جفت گیری ماهیان شده و بار آلودگی آب را بیشترکرده و ماهی نر در آن سخت تر به دنبال ماده اش یاتخمها و نوزادان فروافتاده میگردد.
جایگاهی بدون شن وهر گونه قطعات اضافی ( گیاه و فیلتر و ...)،سبب آشنایی زودتر زوجین شده و مهمتر از ان، از آلودگی میکروبی کمتری برخوردار بوده و یافتن تخمها و نوزادان را برای نر بسیار راحت میکند.
- ابی تمیز ومناسب و تازه ،بهترین گزینه برای جایگاه تکثیر است .تمیزی آب امکان قارچ زدگی تخمهارا به حداقل رسانده و زخمهای ماهی نیز در معرض آلودگی کمتری خواهد بود.جایگاه پر آب شده باید حداقل 24 ساعت قبل با شرایط دمایی جایگاه قبلی فایتر همدما شده باشد.
- یک قطعه پلاستیک فریزر (یا یک قطعه صفحه یونولیت یا یک برگ کاهو یا لیوان پلاستیکی نصف شده و ... )به ابعاد تقریبی10 در 5 سانتیمتر (کمی کوچکتر یابزرگتر) باید در سطح آب قرار داده شود.
- در این مرحله جایگاه نیازی به گردش آب و تهویه ندارد.
- تنظیم دما در محدوده مناسب در طول دوره تکثیر الزامی است.
5 – انتقال مولدین :
میتوانید ماهی نر و ماده را همزمان صید کرده و به جایگاه انتقال دهید.در این حالت هر دو زمان یکسانی برای آشنایی با محیط و یکدیگردارند.
- در هنگام انتقال سعی شود آب جایگاههای قبلی والدین در تانک تکثیر ریخته نشود.
- شاید بهتر باشدانتقال در عصر صورت گرفته شود .در صورت آماده بودن ماهیان، صبح روز بعد تخمریزی صورت میگیرد.(تعدادی از ماهیان تخمگذار ترجیح میدهند با شروع روز فعالیت تخمریزی راانجام دهند.)
6 – صبر وحوصله :
با انتقال مولدین به جایگاه تخمریزی ، ماهیان یکدیگر را دیده و تغییراتی در فعالیتهای داخلی بدن آنها وخصوصیات رفتاری و ظاهری آنها صورت میگیرد.
- ماهیان از دیدن یکدیگر به وجد آمده و رنگشان براق و تیره تر میشود و برای یکدیگر باله هایشان را آرایش میدهند.در این مرحله اینکه کدام قوی یا ضعیف است مطرح نبوده و رفتارهای آشنایی زوجین با یکدیگر صورت میگیرد.
- ماهی نر از ماده خود با حرکات زیبای باله و شنا ،خواستگاری کرده و ماده با حرکات مشابهی به آن پاسخ میدهد.اگر پذیرش طرفین صورت گیرد ماهی نر به سمتی که میخواهد لانه درست کند شناکرده و ماده به دنبالش حرکت کرده و گویا با یکدیگر میخواهند لانه بسازند.از این مرحله به بعد ماهی نر بسرعت به ساخت و تکمیل لانه پرداخته و خیلی زود تخمریزی صورت میگیرد.
- اگر مراسم اولیه آشنایی به خیر و خوشی تمام نشود و یکی از طرفین ،از انجام رسوم معمول تکثیر نسل طفره رود.زد و خورد ماهیان آغاز میشود.در بیشتر موارد ماهی نر است که غالب میدان است مگر اینکه ماهی ماده بزرگتر و قویتر باشد که در اینحال میتواند زخمهای قابل توجهی به ماهی نر وارد کند.
- دعواهای ماهیان نر با ماده در غالب اوقات به زخمی جدی و مهلک تبدیل نمیشود.صدمات تا زمانیست که ماهی نر برتری خود را با گرفتن چند گاز از باله ها و دم ماده (و گاه از پلوها)به وی به اثبات برساند . بعد از آن ماهی ماده بیشتر به گوشه ای از جایگاه خزیده و در نوبتهای مختلفی در محوطه حضور می یابد و در صورتی که آمادگی داشته باشند با دعوت نر به زیر لانه رفته و تخم میریزند و گرنه در نوبتهای مکرری ماهی نر از ارعاب و تشویق برای حضور ماده برای تخمریزی استفاده کرده و نهایتادر غالب موارد این رفتارها به تخمریزی منجر میشود.
- در به نتیجه رسیدن این رفتارهای تولید مثلی به تخمگذاری،نباید عجله کنید و شرایط مناسبشان را به هم بزنید .در صورتیکه زوجین برای تخمگذاری آماده باشند و یکدیگر را بپذیرند،فرایند آشنایی با یکدیگر تا تخمگذاری بین 5 تا 12 ساعت(کمتر از نیمروز) بطول می انجامد.اما گاه به دلایل متعددی از جمله آماده نبودن شرایط جسمی و روحی و محیطی برای طرفین طول این دوره به 7 تا 10 روز نیزمیرسد.
- در صورتیکه تخمگذاری بیش از یک تا دو روز طول بکشد باید به ماهیان غذا بدهید.غذایی کامل که آبرا آلوده نکرده(پایداریش در آب زیاد باشد) و روزانه یک وعده و به حدی که در همان زمان خورده شود.
7 – تخمگذاری ماهی
با تخمگذاری ماهی ماده نقش و وظیفه وی در تولید نسل آینده به اتمام میرسد.دیگر حضور وی درجایگاه نه لازم است و نه درست.اینک باید پدر مهربان وظیفه مراقبت از تخمها را به عهده بگیرد.
- ماهی ماده رابعد از تخم ریزی از جایگاه خارج میکنیم.او خطر بالقوه و بالفعلی برای تخمها و یانوزادان از تخم در آمده است.حضور او (ماهی ماده) باعث فشار بیشتر جسمی و روحی به ماهی نر میشود.از طرفی ماهی نر به حضور دشمن تخمها در محوطه لانه نمیتواند بی تفاوت باشد و دائم باید در حال دور کردن او از محوطه لانه باشد و از طرف دیگر این تعقیب وگریز سبب میشود تا جمع آوری و سازمان دادن تخمها و لاروها توسط ماهی نر به درستی صورت نگیرد.
- تخمها بسته به دمای آب حدود 24 ساعت بعد تفریخ میشوند(کمی زودتر یا دیرتر)
- لاروهای نو رس (بچه فایترهای تازه از تخم در آمده )دارای ذخیره غذایی به ارث برده از مادر هستند که حدود 3 روز آنها را از تغذیه بی نیاز میسازد.
8 – عملیات پایانی :
- در روز اول تفریخ تخمها،آنها بسیار کم حرکت بوده و ماهی نر به راحتی آنها را جمع آوری و مدیریت میکند.لذا خوب دیده نمیشوند.از روز دوم تفریخ شدن، فعالیتشان بیشتر شده و آنها رادر اطراف لانه و در حال سقوط از لانه یا در کف مشاهده میکنیم.
ماهی پدر بدون تامل،از مرحله ریزش تخمها در مرحله جفتگیری تا سازماندهی و نگهداری تخمها و لاروهاتا روز سوم بعد از تفریخ تخمها،بیدرنگ مشغول بازسازی لانه،جمع آوری تخمها و درمرحله بعد جمع آوری نوزادان از محوطه اطرف لانه و انتقالشان به لانه بوده است .اینکار سخت ، انرژی زیادی را طلبیده و او را به شدت خسته و نهایتا عصبی میکند.یعنی ازروز سوم تخمگذاری(روز دوم در آمدن نوزادها) تعداد نوزادانی که از لانه خارج شده وبه اطراف پخش میشوند بیش از اندازه ای است که در هر بار جستجو و بازگشت به لانه توسط ماهی نر جمع آوری میشود .این شیطنت و نافرمانی بچه ها در روز چهارم ازتخمگذاری (سوم از باز شدن تخمها)به حدی میرسد که دیگر ماهی نر قادر به سازماندهی آن نبوده و از طرفی شدت فعالیت مداوم و سخت او را خسته و عصبی کرده است در این مرحله ا ست که پدر مهربان دیگر توان انجام وظایف خود را نداشته و خود تهدیدی برای بقای لاروها(بچه ماهیها) به حساب مِی آید.و باید از جایگاه خارج شود.این انتقال بسته به شرایط در روز سوم یا چهارم از تخمگذاری است.
- ماهیان فایتری که دوره تخمگذاری را به اتمام ر سانده اند،از ذخیره غذایی بدنشان کاسته شده(رسیدن و خروج تخمها از بدن ماده وفعالیت شدید و مداوم نر)است و باید مورد توجه قرار گیرند.
- زخمهای برداشته شده در طول دوره تخمگذاری بر روی بدن ماده یا نر باید مورد توجه قرار بگیرد(هرچند غالبا جدی و کشنده نیست).باید پس از بازگرداندن آنها به جایگاههای اصلیشان نسبت به کاربرد مواد ضد عفونی کننده برای درمانشان توجهکرد.
این مرحله انتهای فرایند تکثیر و آغاز مرحله تغذیه ،مراقبت و پرورش نوزادان است.